Euthanasie debat geopend in 2005

De moderne mens heeft helemaal geen oren meer naar lijden en dood en probeert op alle mogelijke manieren om dat van zich af te houden.

Angst voor het lijden, de menselijke lichamelijke en geestelijke aftakeling, het onbekende na de dood, zijn grote factoren die de mens er doen naar verlangen er niet mee te hoeven geconfronteerd te worden.Als mens willen wij ook onze waardigheid niet verliezen en hopen wij steeds een goede indruk op anderen na te laten. Wij willen hun geen eindbeeld van een wrak mee geven.
Ook de angst om geen controle meer te hebben over het eigen ik omgeeft ons met tegenstrijdige gedachten. Graag hebben wij als mensen over alles controle. Nochtans is de aftakeling van een mens een probleem waar wij tegenaan moeten kijken, alsook worden wij regelmatig geconfronteerd met grote levensbedreigende zaken die onze eigen mogelijkheden te buiten gaan.

Lijden wordt nu veel minder aanvaard als een deel van ons bestaan. We hebben min of meer verleerd om ermee om te gaan en daarom reageren we ook heel anders: we trachten het lijden weg te stoppen; we voelen ons hiertegen zo machteloos en dat past niet in onze moderne tijd. We horen meer en meer stemmen die roepen dat euthanasie toelaatbaar moet zijn; het respect voor een mensenleven is trouwens ver zoek in een maatschappij waar men een zogenaamde “sportieve manifestaties” waarbij regelmatig doden vallen gewoon laat doorgaan alsof er niets aan de hand is… want “the show must go on”.We hebben toch zoveel kennis en technologie ontwikkeld om haast alle mogelijke problemen te lijf te gaan. Langs een kant willen wij leven creëren en gaat men zelfs menselijke embryo’s aanmaken. (wetenschappers  in Groot-Brittannië maken met het DNA van twee moeders een menselijke embryo in september) Maar aan de andere kant willen wij zelf ook het recht in eigen handen nemen om het te beëindigen. Maar het lijden en de dood, die zetten ons schaakmat. En dat verdragen we niet zo best. Dus, we proberen het netjes weg te stoppen. Mensen die lijden en mensen die sterven… die horen niet meer thuis in ons modern georganiseerd wereldje; die moeten we opbergen, netjes uit het zicht en er vooral niet te veel over nadenken. Want dan worden we te brutaal wakker geschud uit onze oppervlakkigheid en dan weten we toch met onszelf geen raad meer.

En zo komt het dat we het heel normaal gaan vinden dat er gepraat en nagedacht wordt over euthanasie: dé finale oplossing voor het lijden. En het motief zal echt niet altijd zijn dat men iemand uit zijn lijden willen verlossen! Men wil er vooral zelf van gespaard blijven, al te lang met een lijdende te moeten leven!

Voor het Leven betoging. - 'Pro life march', demonstration against abortion and euthanasia. Image by fedfil via Flickr

En zo komt het dat zelfs mensen, die beweren dat ze wel degelijk tegen abortus zijn, deze ingreep toch wel willen goedkeuren wanneer het gaat om het afdrijven van een vrucht nadat een medisch onderzoek tijdens de zwangerschap zou hebben uitgewezen dat er een redelijke kans op afwijkingen bestaat.

Met de dood willen we helemaal niet geconfronteerd worden, in sommige landen wordt het zelfs een taboe onderwerp. andere landen vinden dan weer dat wij ons meer zouden moeten open stellen om de dood als een aanvaardbare oplossing voor te stellen om van het lijden verlost te geraken. Zo was Engeland het eerste land om, reeds jaren geleden, speciale “sterf-klinieken” op te richten.

België en Nederland hebben als eerste landen in de wereld euthanasie gelegaliseerd. Toch zijn er duidelijke verschillen vast te stellen in de Belgische en Nederlandse wetten over levensbeëindiging. Voor de enen werden die wetten een voorbeeld voor de rest van de wereld, terwijl anderen daarin een product zien van de ‘cultuur van de dood’.

Colombia is het enige Latijns-Amerikaanse land waar euthanasie is toegelaten. Dat is het gevolg van een beslissing van het Hooggerechtshof uit 1997. De rechtbank oordeelde toen dat men artsen niet kan vervolgen, als die helpen bij euthanasie. Het Hooggerechtshof drong toen echter ook aan op meer juridische duidelijkheid, om mistoestanden te vermijden. Maar die verduidelijking liet op zich wachten.
De Colombiaanse politicus Carlos Gaviria kondigde in augustus een wetsvoorstel aan, waarin duidelijke regels werden vastgelegd. De politicus zei dat hij zich daarbij liet leiden door de bestaande wetgeving in België en Nederland. wij kunnen ons echter daarbij de vraag stellen of dat wel een goede zet is?  Het Colombiaanse Congres zegt dat het enkel misbruiken wil vermijden. Maar als men trouw wil blijven aan de uitspraak van het Hooggerechtshof impliceert dit een aanpassing van de grondwet, en hoe kan men misbruiken vermijden?

De Raad van Europa heeft in april te Straatsburg felle kritiek geuit op de euthanasiewetten in Nederland en België. Het rapport, van de Zwitserse liberaal Dick Marty, kreeg felle kritiek van kerkelijke organisaties uit heel Europa, looft het recht op levensbeëindiging in Nederland en België en klaagt aan dat die praktijk ook in andere landen bestaat, maar zich daar in de illegaliteit voltrekt. Het rapport stelt ook dat het aantal euthanasiegevallen na legalisatie niet noemenswaardig is toegenomen.

Voorstanders van euthanasie zien in het rapport, waaraan drie jaar was gewerkt, een belangrijke aanzet voor de legalisatie van euthanasie elders in Europa. Maar de discussie kantelde in de andere richting en resulteerde uiteindelijk in felle kritiek op de bestaande euthanasiepraktijk in de Lage Landen.

De raad noemt euthanasie strijdig  met de rechten van de mens: “Artsen mogen patiënten niet opzettelijk doden.”

Als Christenen moeten wij de schepping van God respecteren. Wij horen als de bewoners van deze planeet vrije levenskansen te geven. ook moeten wij er aan denken dat legalisatie van euthanasie strijdig is met de code van de medische ethiek, die stelt dat de arts zijn patiënten moet verzorgen en hen helpen om hun leven voort te zetten. Het is niet hun taak hen te helpen sterven. Katholieke gezins-, gehandicapten- en andere kerkelijke bewegingen hadden vooraf de Raad van Europa opgeroepen om vast te houden aan haar veroordeling van actieve euthanasie. Elisabeth Bussman van de Duitse Familienbund: “Het respect voor de menselijke waardigheid vereist de bescherming van het menselijk leven in elke fase.” Volgens haar zou de goedkeuring van het rapport in heel Europa de deur hebben opengezet voor euthanasie op verzoek.

De bisschoppen van de Britse rooms-katholieke Kerk en de Church of England hebben in april een brief aan het Hogerhuis geprotesteerd tegen de plannen om euthanasie te legaliseren, ook al zou dit slechts in uitzonderlijke gevallen worden toegestaan.
Volgens de anglicaanse en katholieke kerkleiders heeft de wet bijzonder verregaande gevolgen: “Het is bijzonder misleidend om een wet voor te stellen die het zou mogelijk maken om mensen die terminaal ziek zijn te doden of te laten doden door diegenen die voor hen zorgen.” Volgens de bisschoppen wordt daardoor de basis voor de rechtspraak en de geneeskunde ondergraven en worden medeleven en respect ernstig in gevaar gebracht.

De Russisch-orthodoxe patriarch Aleksej II sprak zich uit tegen het legaliseren van euthanasie. De patriarch vindt dat het intentionele doden van een mens zelfs door lijden of ziekte niet kan gerechtvaardigd worden. Hij scheef dat in mei in een brief aan het hoofd van het Comité voor Buitenlandse Zaken van de Russische Doema, naar aanleiding van het overleg in Straatsburg. De patriarch wees erop dat patiënten die naar euthanasie vragen dat vaak doen omdat ze depressief zijn of niemand tot last willen zijn. Hij voegt eraan toe dat vooral in een land als Rusland patiënten al snel hun toevlucht tot euthanasie nemen uit geldgebrek. Het niet ten laste willen zijn tot een ander is trouwens wat ons ook dikwijls doet denken om er beter niet meer te zijn als onze hersenen het begeven. 

 

Kardinaal Godfried Danneels  sprak in zijn kerstboodschap, in de middernachtmis in de Brusselse St.-Michiels- en St.-Goedelekathedraal, over de weerlozen  in onze samenleving en in de wereld. Volgens hem zijn  ze gewoon niet te tellen: “de weerlozen kinderen in het verkeer – jaarlijks zijn tienduizend kinderen en jongeren het slachtoffer van een verkeersongeval !- Het zijn de daklozen die slapen in metro’s en stations in deze stad en in de kerkportalen, het zijn de vluchtelingen in de gesloten centra, niet eens zover van hier. Daar zijn toch al te veel kinderen niet op hun plaats : ze horen daar niet thuis. Ze wachten lange maanden op de uitspraak over hun lot met het risico er boven op, dat ze nog uitgewezen worden. En hoeveel kinderen zijn er niet die geweld lijden in de gezinnen? Het gezinsgeweld is het laatste jaar zo toegenomen en heeft tot echte drama’s geleid.”

Dezer dagen konden wij op verscheidene televisiejournaals horen hoe een familielid de anderen mee in de dood trok of verscheuring bracht door (enkel aan zich zelf te denken en) te opteren vervroegd het eigen leven te beëindigen.

Vandaag zijn er mensen die zichzelf niet van het leven willen beroven die toch bedreigd geraken. In de jaren dertig vond Hitler het nuttiger voor de maatschappij indien dezen die niets op konden leveren voor die maatschappij er ook zouden worden onttrokken. Wij gaan terug nar die denkwijze waar de handelswaarde of commercie de bovenhand haalt. Het rendement wordt op de eerste plaats gesteld en dient ter afweging van de menselijke waarde, volgens de huidige maatschappij. dat is alleszins de idee die de machthebbers ons willen doen geloven. Want in het democratisch bestel zou de stem van de meerderheid moeten klinken.

Met Godfried Danneels kunnen wij ook denken aan de bejaarden met Alzheimer of andere handicaps, aan de ongeboren kinderen, aan de wilsonbekwamen die zelf hun wil niet kunnen uiten en waar anderen dreigen te beslissen of ze nog blijven of best uit het leven weggaan. “Zullen we het dulden dat degene die zelf niet kunnen spreken of zich uiten, daar bovenop nog van elders de mond en de lippen gesloten worden, volkomen wettelijk, zonder hun inspraak, eenzijdig en voorgoed?”

Aartsbisschop Ndugane riep verantwoordelijken in Zimbabwe ook op om volledig mee te werken met de hulporganisaties die de vluchtelingen willen bijstaan. Tegelijkertijd riep hij de verschillende fracties in het land op om samen plaats te nemen rond de onderhandelingstafel en samen te zoeken naar een oplossing voor de economische problemen en de politieke spanningen. “We willen niet dat Zimbabwe, vlak naast onze deur, in elkaar stort”. Hij kijkt ook uit naar het overleg van de Zuid-Afrikaanse religieuze leiders met president Mbeki. Tijdens die ontmoeting zal nagegaan worden hoe men de bevolking in Zimbabwe best kan bijstaan. Vele mensen die ziek zijn hebben niet langer toegang tot geneesmiddelen en de grote massa die arm en achtergesteld is, is nog kwetsbaarder. Tegelijkertijd roept aartsbisschop Ndugane de internationale gemeenschap op om hulp te bieden aan de honderdduizenden getroffen mensen en er mee voor te zorgen dat er terug een aanvaardbare levenstandaard tot stand komt. Al die mensen die in onerbarmelijke toestanden wonen zou men kunnen ombrengen met één klap, maar dat zal de wereld niet vooruit helpen en van waar zouden mensen het lef halen om over de levenskwaliteit van een ander te oordelen?

“De mooiste bloem aan de stengel van de drie monotheïstische godsdiensten – jodendom, christendom en islam -is toch, dat ze de Europese ziel hebben gevaccineerd tegen de dood en met de entstof van de  liefde en het respect voor alle leven. En alsof dat nog niet volstond kwam in onze streken in de laatste tijd ook het boeddhisme met zijn diepe eerbied voor het weerloze.  Het gehalte aan menselijkheid van een beschaving is  af te meten aan dit onvoorwaardelijk respect voor het leven en aan haar liefde voor de ‘weerlozen’. “Raak niet aan mijn kleinen en weerlozen”, zegt God: oud of jong, in welke toestand waarin hun lichaam of hun geest ook verkeert. Want zoals de dichter Lucebert zegt : “Alles wat waarde heeft is weerloos”. vindt Kardinaal Danneels.

De Britse bisschoppen houden zich in het algemeen redelijk afzijdig van de politiek. Maar ze schrijven dat er hen in dit geval geen andere keuze rest omdat het een kwestie betreft “van uitzonderlijk belang, waarin het recht grenzen moet stellen aan het morele of ethische pluralisme”. Volgens hen heeft de Britse samenleving de keuze gemaakt om de zwaksten te beschermen, “ook al betekent dat de vrijheid van anderen moet beperkt worden om het einde van hun leven te bepalen”.

Wij allen hebben hier op aarde van God de verantwoordelijkheid ontvangen voor ons lichaam te zorgen, daar ons lichaam de tempel is waarin Gods Geest woont. Ook hebben wij van Jezus de opdracht gekregen iedereen lief te hebben, zelfs onze vijand. Nergens in de Schrift wordt het beroep doen op een arts verboden of worden medische behandelingen afgekeurd. Jehovah heeft ons ook een geest gegeven om die te laten ontwikkelen en ons te vullen met wijsheid. Wij moeten ons blijvend verdiepen en meer wijsheid op doen om deze te gebruiken, ten nutte van ons en van onze naaste.

Wanneer Jezus weet dat anderen lijden, offert Hij zelfs niet alleen daarvoor zijn tijd op. Hij gaf ook zijn eigen leven, zijn eigen bloed, opdat wij allen leven zouden hebben, en hij zei dat men geen grotere liefde kan hebben dan afstand te doen van zijn leven voor zijn naaste. Hoeveel te meer zullen wij dan een goede daad stellen door medische verzorging te geven aan onze naaste, maar dat houdt niet in dat wij zo maar over het leven van ons zelf of dat van de naaste kunnen beschikken.

Jezus gaf een grote prioriteit aan het brengen van hulp en troost brengen. Indien mensen vinden dat hun lijden te groot om dragen is, kunnen wij ons misschien afvragen of wij hen niets te kort doen of hen niet kunnen helpen om dat lijden te verlichten. Hebben wij de moed om degenen, die we troost brengen, voor te stellen om samen in gebed te gaan? Hebben wij niet de verzekering gekregen van God dat als het lijden ons te zwaar wordt wij Hem kunnen verzoeken om verlost te worden uit onze ellende? Zouden wij hen die graag van deze aarde weg willen zijn niet beter God nog beter leren kennen en mee helpen hun hoop op Hem te richtten?