Eucharistische vieringen

Het oudste getuigenis over de eucharistie is volgens Marcelle Thielman in Kerk en Leven niet te vinden in de evangelies, maar bij de apostel Paulus. Deze schrijft namelijk in de eerste Korintiërsbrief: „Zelf heb ik van de Heer de overlevering ontvangen die ik u op mijn beurt heb doorgegeven: dat de Heer Jezus in de nacht waarin Hij werd overgeleverd, een brood nam, het dankgebed sprak, het brood in stukken brak en zei: ‘Dit is mijn lichaam, het is voor jullie. Blijf dit doen om Mij te gedenken.’

Volgens mij vinden wij echter in de evangeliën reeds genoeg aanwijzingen over wat Christus deed op de Pascha viering.

Eerst en vooral kunnen wij een inleiding vinden tot de instelling van Eucharistie of het Breken van het Brood (zoals het bij de Broeders in Christus wordt genoemd). (#Lu 22:15-18)

Daarna krijgen wij te horen wat Christus op Zijn Laatste Avondmaal met de apostelen volbracht. Wij kunnen duidelijk de instelling van de Eucharistie vinden bij Markus Mattheus en Lukas. (#Mr 14:22-25; Mt 26:26-29; Lu 22:18,19-23)

Ook in de Handelingen lezen we over het „breken van het brood”.

Methodistcommunion7 — Delen in het Gebroken Brood

In de wereldse zowel in de geestelijke geschriften vinden wij tekenen dat de volgelingen van Christus samen kwamen om dat Laatste Avondmaal te herdenken. Jezus’ leerlingen bleven immers door het breken van het brood, overigens de gebruikelijke uitdrukking voor het nuttigen van de maaltijd, doen wat Jezus vóór zijn lijden en dood had voorgedaan.De oudste richtlijnen voor de liturgie en de kerkorde kennen we uit de zogeheten Didachè of Leer van de apostelen, geschrift dat pas in 1875 werd teruggevonden.We herkennen daarin zinnen die wij vandaag nog horen tijdens de eucharistie in de Rooms Katholieke Kerk, bijvoorbeeld „van U is de macht en de heerlijkheid in eeuwigheid”. Aanvankelijk was het christelijke vieren nog sterk geënt op het joodse ritueel van de synagoge. Na het jaar 70 en de definitieve breuk tussen christenen en joden kwam er een eigen christelijk ritueel.

Tal van aan het jodendom ontleende woorden en teksten bleven echter ook nadien in gebruik.

In de tweede eeuw had het christelijke vieren al een vaste vorm gekregen. Gelovigen lazen uit het Oude en Nieuwe Testament, de voorganger sprak de homilie uit. Er waren voorbeden en men gaf elkaar de vredeskus. De gelovigen brachten brood en wijn aan, gevolgd door een dankzegging en gebeden. Na de consecratie reikten diakens de communie uit (onder de gedaanten van brood en wijn) en brachten die ook naar de afwezige gemeenteleden. Eucharistie betekend dankzegging en werd aanschouwd als een samenzijn van de gemeenschap als dankbetuiging voor Jezus Zijn offerdaad. Geleidelijk aan slopen er allerlei tradities en niet joodse gebruiken in de vieringen.

Vanaf de tweede eeuw hadden christenen het over de “Maaltijd des Heren” als eucharistie. Het Tweede Vaticaans Concilie zou de term Eucharistie herwaarderen, maar bouwde de idee er in dat men het geheim van de ‘werkelijke tegenwoordigheid’ van het bloed van Christus onder de gedaante van brood en wijn zou hebben. geleidelijk kwam het in opgang om te gaan denken dat Christus zich op een onbloedige wijze zou offeren aan Zijn Vader en het een bovennatuurlijk voedsel zou zijn voor de ziel. (Volgens de RKK). De Eucharistie werd het offer (Misoffer) en een Sacrament (Heilig Sacrament des Altaars). Het begrip mis (van het Latijnse missa, zending) kwam pas in de vijfde eeuw in zwang.

Methodistcommunion1 — Communie in methodistische kerk

De communie werd het derde voorname deel van die mis en begon met het Pater Noster(Onze Vader) en eindigt met de Heilige Communie van de priester, welke de zogezegd heilige vereniging zou zijn. De RKK begon het brood van de wijn te scheiden en enkel de priester mocht later de zogenaamde twee gedaanten ontvangen.In de RKK kwam er ook een Geestelijke Communie waar men een geestelijke deelname aan de Heilige Eucharistie had, zonder sacramentele nuttiging.Tijdens de eerste eeuwen waren ritueel en taal door iedereen te verstaan. Men sprak gewoon in de moedertaal of nam de door de meesten gekende taal om met elkaar te kunnen communiceren, meestal de handelstaal. Voor de bijeenkomsten kwam de christengemeente tijdens de eerste eeuwen zo wel voor de studie van Gods Woord als voor de ophaling van de gebeurtenissen rond Christus en voor de eucharistie samen in een huis van een gemeentelid. In wezen waren het Huiskerken en zo zouden wij vandaag ook nog Kerkgemeenschap kunnen houden.

Was in de prille Kerk de eucharistie verbonden met het nuttigen van de maaltijd, dan verdween dit aspect geleidelijk naarmate de gemeenten groeiden. Vanaf de vierde eeuw waren ook grotere gebouwen nodig daar Christenen openlijk bij elkaar konden komen en er veel plaatsen waren waar veel Christenen te samen wilden komen.

Vanaf de vierde eeuw werden de liturgische vormen meer eenduidig en was de leiding strakker. Afhankelijk van de plaats ontstonden ‘liturgische families’ zoals de Keltische, Milanese, Gallicaanse. Maar de Romeinse liturgie kreeg de meest bevoorrechte plaats toebedeeld.

Wij mogen echter niet vergeten dat niettegenstaande al de politieke inmengingen er ook Christenen waren die er de voorkeur aan gaven om in alle vrijheid ongebonden aan teksten of plaatsen, bij elkaar te komen en samen te bidden tijdens een gelegenheid waar ook als symbolische daad werd over gegaan tot het breken van het brood, ter herinnering van Jezus en het Laatste Avondmaal.

Doorheen de geschiedenis bleven kleine groepen de Bijbel trouw en trachtten onder elkaar het gemeenschapsgevoel sterk te houden, niettegenstaande de veelvuldige tegenstand welke soms tot aardse dood kon leiden.

Ook vandaag komen er nog gelovigen in kleine groepen samen, al of niet in huiskerken, om volgens de oude tradities, zoals beschreven in de Bijbel, in herinnering van het Laatste Avondmaal, Christus te gedenken en om god dankbaar te zijn voor de voorzieningen die Hij getroffen heeft om ons allen de kans te geven een zalige toekomst tegemoet te gaan.

+++

Gerelateerd artikel:

Jaar van de Eucharistie